جواب: خداوند، زمینۀ هدایت را هم در فطرت و وجود انسان‌ها قرار داده است و هم در عالم خارج با ارسال انبیاء و إنزال کتاب‌های آسمانی. همگان در این میدان هدایت هستند و ملزم به انجام تكالیف شرعی‌اند. علاوه بر این، هرکس در این مسیر قدم گذارد، خداوند هدایت خاص ثانوی را نصیب او می‌کند: "الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا وَ إِنَّ اللهَ لَمَعَ الْمُحْسِنینَ"[1]
اما این هم سنّت الهی است که هرکس راه هدایت را اختیار نکند، گمراه می‌شود؛ خدا نیز راه را بر او نمی‌بندد و او را به هدایت، مجبور نمی‌کند. گمراهی هم عذاب در پی خواهد داشت. پس این گمراهی، انتخاب خود مخلوق است و عذاب هم نتیجۀ آن؛ وگرنه خداوند، جمال محض است و در ابتدا برای هیچ كس گمراهی و جهنم نخواسته است. یعنی او إضلال ابتدایی ندارد؛ بلکه إضلال، ثانوی است.
[1]- سوره عنکبوت، آیه 69: آن‌ها كه در ما جهاد كنند، قطعاً به راههای خود، هدایتشان خواهیم كرد؛ و همانا خدا با نیكوكاران است.
نظرات کاربران
