آیا کسی که با اجل معلّق از دنیا می‌رود، فرصت تکامل را از دست می‌دهد؟ آیا این نقص جبران‌پذیر است؟

جواب: نخست باید بدانیم اجل مسمّی، مدت زمانی است که هرکس نیاز دارد تا با حرکت بر اساس استعدادهایش، به تکامل برسد. حال اگر کسی به همین اندازه عمر کند و با پایان اجل مسمّی بمیرد، به مرگ طبیعی از دنیا رفته و به تکامل رسیده؛ البته در مسیری که خودش انتخاب کرده است: خیر یا شرّ.

اما اگر به هر دلیلی پیش از پایان این مدت بمیرد، اجل معلّق است. آن هم چند گونه است. زمانی انسان با اختیار خود، مرگش را جلو می‌اندازد؛ مثلاً با انتخاب سوء خودکشی. در این صورت، مرگ برای او آغاز عذاب است؛ زیرا او ریشۀ درخت زندگی‌اش را قطع کرده و وقتی برود، می‌فهمد که اگر می‌ماند، چقدر می‌توانست در مزرعۀ دنیا برای آخرت بکارد، پرورش دهد و محصول بگیرد. درک این خسارت، برای او می‌شود حسرت و درد.

اما بر خلاف اینان، عده‌ای هم مرگ را اختیار می‌کنند با حسن انتخاب. مثل شهدا که جسم و جان خود را فدا می‌کنند تا دشمن از بین برود و ارادۀ حق‌تعالی حاکم شود. مرگ برای اینان، نوعی ازخودگذشتگی و حرکت ارزشی است و بر اساس آیۀ "إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏ مِنَ الْمُؤْمِنينَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ..."[1] خدا خریدار آن‌هاست. این شهدا با ریختن اولین قطرۀ خونشان، به کمال می‌رسند.

دستۀ دیگر هم کسانی هستند که در سیل و زلزله و...جان می‌بازند؛ اما چون دست خودشان نبوده، فرصتی که از دست داده‌اند، حتماً برایشان جبران خواهد شد و در برزخ، فرصت خواهند داشت تا مسیر تکاملشان را ادامه دهند.

[1]- سوره توبه، آیه 111 : همانا خدا از آنان جان‌ها و اموالشان را می‌خرد، به اینکه بهشت برایشان باشد.